Dieta carnivore – zasady, produkty, korzyści i zagrożenia dla zdrowia

Dieta carnivore, zwana także dietą wyłącznie mięsną, przyciąga rosnącą uwagę wśród entuzjastów nowych rozwiązań dietetycznych. Z jednej strony bywa chwalona przez osoby eksperymentujące z radykalnie niską podażą węglowodanów, z drugiej – budzi poważne kontrowersje wśród ekspertów żywienia. Wciąż brakuje długoterminowych, rzetelnych badań naukowych, które potwierdziłyby jej bezpieczeństwo, a jej ekstremalnie restrykcyjny charakter wiąże się z szeregiem potencjalnych zagrożeń zdrowotnych. W poniższym artykule wyjaśniamy, czym jest dieta carnivore, wskazujemy najważniejsze wady tego podejścia i przedstawiamy możliwe skutki uboczne, mogące w wielu przypadkach przewyższać krótkotrwałe korzyści.

Co to jest dieta carnivore?

Gdy mówię o diecie carnivore, mam na myśli sposób żywienia, w którym praktycznie całkowicie eliminuje się produkty roślinne – warzywa, owoce, produkty zbożowe oraz nasiona i orzechy. W takiej diecie je się wyłącznie produkty zwierzęce, czyli mięso, ryby, jaja oraz (w niektórych wariantach) nabiał. Twórcy i entuzjaści diety carnivore uważają, że węglowodany są zbędne, a opieranie jadłospisu wyłącznie na białku i tłuszczach zwierzęcych pozytywnie wpływa na metabolizm oraz poziom energii.

Niestety, ze swojej strony zauważam, że nie ma wystarczających badań klinicznych, które potwierdziłyby te tezy. Wiele doniesień pozytywnych ma charakter anegdotyczny. Dodatkowo często ignoruje się ryzyko, jakie wiąże się z wysoką podażą tłuszczów nasyconych, cholesterolu, brakiem błonnika oraz potencjalnymi niedoborami witamin i składników mineralnych. To wszystko może rzutować na układ sercowo-naczyniowy oraz inne obszary zdrowia.

Historia i pochodzenie diety carnivore

W kontekście historycznym niejednokrotnie przywołuje się społeczności, takie jak Inuici czy niektóre plemiona afrykańskie, które tradycyjnie bazowały na żywieniu produktami zwierzęcymi. Jednak, moim zdaniem, odwoływanie się do tych przykładów może prowadzić do uproszczeń – warunki życia, poziom aktywności fizycznej oraz dostęp do nieprzetworzonego mięsa (często surowego i zawierającego różne mikroelementy w niecodziennej dla nas formie) są zupełnie inne niż w dzisiejszych realiach.

Inuici spożywali np. surową wątróbkę czy tłuszcz wielorybi, a nieprodukowane masowo mięso z chowu przemysłowego. Masajowie z kolei mają tradycję wykorzystywania mleka i krwi zwierzęcej. Dlatego uważam, że stosowanie tego rodzaju argumentów wymaga uwzględnienia specyfiki kulturowej, klimatycznej i genetycznej, co oznacza, że porównania do współczesnej diety carnivore mogą być mylące.

Jak działa dieta carnivore?

Dieta carnivore opiera się na prawie całkowitym wykluczeniu węglowodanów, co prowadzi do wejścia organizmu w stan ketozy – podobny do tego obserwowanego przy diecie ketogenicznej. W ketozie wątroba produkuje ciała ketonowe, które mogą zastępować glukozę jako źródło energii dla mózgu i mięśni. Teoretycznie skutkuje to szybką utratą masy ciała (początkowo głównie przez utratę wody i uszczuplenie zapasów glikogenu), a także stabilizacją poziomu cukru we krwi.

Z własnych obserwacji i wiedzy wiem jednak, że długotrwałe przebywanie w silnej ketozie bywa obciążające – zarówno dla wątroby i nerek, jak i dla układu sercowo-naczyniowego. Dodatkowo, w przeciwieństwie do tradycyjnej diety ketogenicznej, dieta carnivore wyklucza warzywa i owoce, pozbawiając organizm witaminy C, błonnika i różnorodnych fitoskładników. To kolejny powód, dla którego uważam, że warto zachować daleko posuniętą ostrożność.

Zasady stosowania diety carnivore

Jeśli rozważasz zastosowanie diety carnivore, podstawowym założeniem jest całkowita eliminacja produktów roślinnych: zbóż, warzyw, owoców, nasion, orzechów i roślin strączkowych. Jadalne stają się wyłącznie produkty pochodzenia zwierzęcego. Poniżej przedstawiam najważniejsze reguły, które moim zdaniem wynikają z praktyki i doniesień na temat tej diety:

1. Źródła białka i tłuszczu
   Główne miejsce w jadłospisie zajmują mięso czerwone (wołowina, baranina), drób, ryby, owoce morza, podroby oraz jaja. Często mówi się o wyborze „jak najmniej przetworzonych” produktów, lecz w praktyce bywa różnie – wiele osób sięga po sery, wędliny czy inne przetwory mięsne.
2. Ograniczenie lub eliminacja przypraw
   W skrajnych wariantach unika się także przypraw pochodzenia roślinnego (np. ziół, pieprzu), co niezwykle zawęża paletę smaków i może zniechęcać do kontynuowania diety w dłuższej perspektywie.
3. Monitorowanie makroskładników
   W praktyce zaleca się utrzymywanie wysokiej podaży tłuszczu przy umiarkowanej ilości białka, aby uniknąć nadmiernego obciążenia nerek i sprzyjać wejściu w ketozy. Dokładne proporcje bywają jednak niejasne, a niektórzy entuzjaści diety carnivore nie zwracają na nie uwagi.
4. Regularne badania kontrolne
   Moim zdaniem jest to niezbędny element, jeśli ktoś decyduje się na tak radykalną zmianę żywienia. Warto monitorować morfologię, profil lipidowy oraz poziom elektrolitów i witamin. Niestety, w praktyce wiele osób zaniedbuje te zalecenia, co może prowadzić do cichych i długotrwałych zaburzeń metabolicznych.

Czy dieta carnivore to dieta ketogeniczna?

Ponieważ dieta carnivore zakłada całkowite wykluczenie węglowodanów, wiele osób kojarzy ją z dietą keto. Rzeczywiście, przy carnivore organizm może wejść w stan ketozy, lecz nie jest to równoważne z klasyczną dietą ketogeniczną, w której dozwolone są niewielkie ilości warzyw i owoców niskowęglowodanowych, a także orzechów i nasion.

W diecie carnivore brak jest praktycznie wszystkich roślinnych źródeł błonnika, witamin i antyoksydantów, co według mnie stanowi poważne ryzyko, szczególnie przy długotrwałym stosowaniu. Z tego powodu nie utożsamiam jej bezpośrednio z dietą ketogeniczną, która, owszem, ogranicza węglowodany, ale nie aż do zera.

Jakie są różne warianty diety carnivore?

1. Dieta carnivore ścisła (Strict Carnivore)
   Najbardziej rygorystyczna forma, gdzie spożywa się wyłącznie mięso (wraz z podrobami), ryby i jaja. Tutaj nie ma miejsca nawet na nabiał czy przyprawy. Uważam, że jest to wariant obarczony wysokim ryzykiem niedoborów.
2. Dieta mięso + nabiał (Carnivore with Dairy)
   Pozwala włączyć do jadłospisu mleko, masło, sery czy śmietanę, o ile nie zawierają one dodatkowych węglowodanów. Ten wariant bywa minimalnie bardziej urozmaicony, ale wciąż pozostaje mocno restrykcyjny.
3. Dieta mięso + jaja (Carnivore with Eggs)
   Bazuje na mięsie (różnego rodzaju) i jajach. Dopuszcza też czasem niewielkie ilości przypraw. Nadal jednak nie ma miejsca na warzywa czy owoce, co w mojej opinii wiąże się ze znaczącym ryzykiem niedoborów.

Dozwolone i zakazane produkty w diecie carnivore

Często słyszę pytanie: „co właściwie jeść na diecie carnivore?”. Niestety, odpowiedź jest dość prosta – i przez to monotonna. Z własnego doświadczenia widzę, że dla wielu osób jest to największa przeszkoda w utrzymaniu tego rodzaju diety.

Produkty dozwolone w diecie carnivore

• Mięso czerwone (wołowina, cielęcina, baranina)
• Mięso białe i drób (kurczak, indyk, kaczka, gęś)
• Ryby i owoce morza (łosoś, makrela, śledź, dorsz, krewetki)
• Jaja (cenne źródło pełnowartościowego białka i mikroelementów, choć niewystarczające do pokrycia wszystkich potrzeb)
• Podroby (wątróbka, serca, nerki – dostarczają witamin i minerałów, lecz nadmiar może prowadzić do przedawkowania np. witaminy A)
• Nabiał (opcjonalnie) – masło, śmietana, sery (jeśli dana osoba toleruje białka mleka i laktozę)

Produkty zakazane w diecie carnivore

• Warzywa (nawet te niskowęglowodanowe)
• Owoce (w tym wszelkie owoce jagodowe)
• Zboża i produkty zbożowe (pieczywo, makaron, ryż, płatki owsiane)
• Rośliny strączkowe (fasola, soczewica, ciecierzyca)
• Orzechy i nasiona (nawet w ograniczonych ilościach)
• Słodzone napoje i alkohol (całkowita eliminacja węglowodanów wyklucza też cukier i inne słodziki)

Ze względu na ekstremalny charakter diety carnivore, która eliminując produkty roślinne może prowadzić do poważnych niedoborów witaminowych i zaburzeń metabolicznych, warto skonsultować się z profesjonalnym specjalistą – sprawdź ofertę dietetyka w Lublinie, który opracuje dla Ciebie indywidualny plan żywieniowy uwzględniający potrzeby organizmu.

Korzyści zdrowotne diety carnivore

Choć w tym artykule kładę nacisk przede wszystkim na ryzyka i zagrożenia diety carnivore, staram się też zrozumieć, co może przyciągać do niej pewne osoby. Najczęściej wskazywane korzyści to:

1. Szybka utrata masy ciała – zazwyczaj efektem drastycznego cięcia węglowodanów jest utrata wody i spadek wagi.
2. Stabilizacja poziomu cukru – radykalne ograniczenie węglowodanów sprzyja zmniejszeniu wahań glikemii.
3. Poprawa samopoczucia u niektórych osób z chorobami autoimmunologicznymi – eliminacja lektyn, fitynianów czy innych substancji antyodżywczych może łagodzić objawy, choć nie ma na to wystarczających dowodów naukowych.

Zwracam jednak uwagę, że brakuje długoterminowych badań potwierdzających, że dietę carnivore można bezpiecznie stosować przez lata. Wielu ekspertów ostrzega przed możliwymi powikłaniami, zwłaszcza gdy dieta ta jest praktykowana bez nadzoru.

Wpływ diety carnivore na zdrowie metaboliczne

Wiem, że diety niskowęglowodanowe bywają korzystne dla niektórych osób zmagających się z cukrzycą typu 2 lub insulinoopornością, ale stosowanie diety całkowicie eliminującej rośliny budzi moje wątpliwości. Owszem, można zaobserwować krótkotrwałą poprawę wskaźników takich jak poziom glikemii na czczo czy triglicerydy. Jednak w dłuższej perspektywie nadmierne spożycie tłuszczów nasyconych i brak błonnika to kwestie, których nie można lekceważyć.

Dodatkowo, nadmierne obciążenie białkiem oraz ketonami może stanowić wyzwanie dla nerek, zwłaszcza jeśli już wcześniej funkcjonowały one niewydolnie. Pamiętam też, że dieta carnivore często bywa praktykowana bez suplementacji elektrolitów (potasu, magnezu), co prowadzi do dalszego pogorszenia równowagi w organizmie.

Aby wspomóc metabolizm i zwiększyć efektywność ćwiczeń wspierających utratę tkanki tłuszczowej, kluczowe jest wdrożenie precyzyjnie dostosowanego programu treningowego – sprawdź ofertę planu treningowego online, który pomoże Ci optymalnie wykorzystać potencjał wysiłku fizycznego.

Dieta carnivore a redukcja stanów zapalnych

Część osób wskazuje na poprawę w chorobach autoimmunologicznych i mniejsze stany zapalne, argumentując, że usunięcie roślin eliminuje substancje antyodżywcze. Jednak warzywa i owoce dostarczają również silnych antyoksydantów i składników o działaniu przeciwzapalnym. W mojej opinii można więc paradoksalnie pozbawić się naturalnych „tarcz” przeciwzapalnych.

Dostępne raporty i anegdoty nie stanowią solidnej bazy naukowej. Brakuje dużych, randomizowanych badań klinicznych, które jednoznacznie wykazałyby, że dieta carnivore jest rozwiązaniem dla osób zmagających się z przewlekłym stanem zapalnym.

Dieta carnivore a zdrowie psychiczne

Rozumiem, że przy stabilnym poziomie cukru można odczuć lepszą koncentrację i samopoczucie. Jednak brak witamin z grupy B, minerałów czy błonnika wpływa również na mikroflorę jelitową, a ta, jak wiadomo, jest sprzężona z funkcjonowaniem mózgu (tzw. oś jelito-mózg). Utrzymywanie diety carnivore w dłuższym okresie może więc prowadzić do zaburzeń nastroju czy stanów depresyjnych – choć są to tematy, które wciąż wymagają dalszych badań.

Wady i potencjalne zagrożenia diety carnivore

Podkreślam, że – choć dostrzegam pewne korzyści – uważam dietę carnivore za podejście obarczone znacznym ryzykiem, zwłaszcza w perspektywie długoterminowej. Oto główne zagrożenia, na które chciałbym zwrócić uwagę:

Czy dieta carnivore może prowadzić do niedoborów?

1. Witamina C
   Wiem, że brak owoców i warzyw oznacza drastyczny spadek podaży witaminy C, ważnej m.in. dla układu odpornościowego i syntezy kolagenu.
   Niektórzy próbują rozwiązać to, spożywając surową wątrobę, ale nie zawsze jest to wystarczające – i może być problematyczne kulturowo i higienicznie.
2. Błonnik
   Całkowite wykluczenie błonnika to poważna kwestia. Mam na myśli nie tylko zaparcia, ale też negatywny wpływ na mikroflorę jelitową oraz wyższe ryzyko chorób okrężnicy, w tym raka jelita grubego.
3. Kluczowe minerały i fitoskładniki
   Z mojego punktu widzenia warzywa i owoce to nie tylko witaminy, ale też bogactwo substancji fitochemicznych, które chronią nas przed stresem oksydacyjnym i przewlekłymi chorobami. Rezygnacja z nich może wywołać osłabienie odporności i przyspieszyć starzenie organizmu.
4. Możliwe przedawkowanie witaminy A lub żelaza
   Jedzenie dużych ilości podrobów, zwłaszcza wątróbek, naraża na ryzyko nadmiernej podaży retinolu, z kolei mięso czerwone może prowadzić do zbyt wysokiego poziomu żelaza – oba zjawiska mogą być toksyczne.

Dieta carnivore a ryzyko chorób sercowo-naczyniowych

Słyszę argumenty, że wpływ tłuszczów nasyconych na choroby serca jest od pewnego czasu rewidowany, ale jednocześnie nie zapominam, że nadmiar LDL, stany zapalne oraz brak błonnika i antyoksydantów nadal mogą negatywnie wpływać na naczynia krwionośne. Jeśli dieta carnivore sprowadza się głównie do tłustego mięsa i przetworzonych wędlin, bez kontroli jakości, widzę tu istotne ryzyko rozwoju miażdżycy, nadciśnienia czy innych dolegliwości układu krążenia.

Wskazania i przeciwwskazania do stosowania diety carnivore

Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe czynniki, przyznaję, że trudno jest mi wskazać grupy osób, którym dietę carnivore mógłbym z czystym sumieniem polecić na dłuższą metę. Zdarza się, że dietetycy rozważają radykalną eliminację roślin w skrajnie specyficznych sytuacjach (np. bardzo silne reakcje alergiczne, zaostrzenia niektórych chorób autoimmunologicznych), ale zawsze odbywa się to w warunkach nadzoru medycznego i z odpowiednią suplementacją.

Jeśli chcesz kompleksowo zmienić swój styl życia, eliminując potencjalne zagrożenia związane z dietą carnivore, warto skorzystać z indywidualnych konsultacji łączących wiedzę z zakresu żywienia i treningu – sprawdź ofertę konsultacji online z dietetykiem i trenerem.

Kto powinien stosować dietę carnivore?

Nie ma oficjalnych rekomendacji, które popierałyby takie podejście. Czasem osoby z głębokimi nietolerancjami lub alergiami pokarmowymi testują eliminację większości produktów, w tym roślinnych, aby sprawdzić, co wywołuje reakcję. Jednak nawet w takich przypadkach zalecana jest ścisła kontrola lekarska.

Jeśli ktoś już decyduje się na dietę carnivore, sądzę, że powinien minimum raz na kilka tygodni robić badania krwi (morfologia, cholesterol, CRP, elektrolity) oraz rozważyć suplementację witaminą C czy innymi mikroskładnikami. Sam nie namawiam jednak nikogo do stosowania tak ekstremalnej diety bez uzasadnionego powodu.

Dla osiągnięcia najlepszych efektów oraz minimalizacji ryzyka kontuzji i błędów technicznych podczas ćwiczeń, niezastąpione jest wsparcie doświadczonego specjalisty – sprawdź ofertę trenera personalnego w Lublinie, który opracuje dla Ciebie spersonalizowany plan treningowy.

Czy dieta carnivore jest bezpieczna dla każdego?

Z mojego punktu widzenia odpowiedź brzmi: nie. Oto kluczowe grupy, u których widziałbym duże zagrożenia:

1. Kobiety w ciąży i karmiące – zapotrzebowanie na witaminy i minerały wzrasta, a dieta carnivore może je bardzo ograniczać, co może zaszkodzić zarówno matce, jak i dziecku.
2. Osoby z chorobami nerek – wysoka podaż białka i ketonów może jeszcze bardziej obciążyć nerki, zwłaszcza przy istniejącej niewydolności.
3. Chorzy na nadciśnienie, zaburzenia lipidowe – spora dawka tłuszczów nasyconych i braku błonnika może pogorszyć profil lipidowy oraz ciśnienie krwi.
4. Osoby z historią zaburzeń odżywiania – restrykcje i monotonia mogą wzmagać problemy psychiczne związane z jedzeniem, a także przyczyniać się do niebezpiecznych skrajności.

Przykładowy jadłospis na diecie carnivore

Poniżej przedstawiam 3-dniowy przykładowy jadłospis, który może być pomocny dla osób rozpoczynających przygodę z dietą carnivore. Osobiście jednak zalecam ostrożność i krótkotrwałe stosowanie tego modelu, jeśli w ogóle.

Moja uwaga: Dostarczony jadłospis pokazuje jedynie przykładowe posiłki i nie gwarantuje pełnego zapotrzebowania na kluczowe mikroelementy. Brak warzyw i owoców drastycznie zmniejsza różnorodność witamin i minerałów, a nadmiar tłuszczów nasyconych i soli może wywoływać skutki uboczne.

Dieta carnivore – efekty i opinie

Wiem, że opinie na temat diety carnivore są skrajne. Niektóre osoby raportują szybki spadek wagi, lepszą kontrolę glikemii lub redukcję objawów pewnych chorób autoimmunologicznych. Jednocześnie spotykam się z relacjami o poważnych zaparciach, biegunkach tłuszczowych, osłabieniu, wypadaniu włosów i pogorszeniu profilu lipidowego.

Trudno mi więc jednoznacznie ocenić, czy krótkotrwała poprawa jest warta potencjalnych konsekwencji. Dodatkowo większość relacji pozytywnych jest anegdotyczna i nie poparta długotrwałą obserwacją kliniczną.

Jeśli potrzebujesz stałego wsparcia i bieżącej kontroli nad Twoim sposobem żywienia, co jest szczególnie istotne przy tak restrykcyjnej diecie jak dieta carnivore, sprawdź ofertę prowadzenia dietetycznego online, która umożliwia regularne konsultacje z doświadczonym specjalistą ds. żywienia.

Jakie są efekty diety carnivore po miesiącu?

Po miesiącu osoby stosujące dietę carnivore często zauważają spadek masy ciała (głównie wody i glikogenu). Pojawić się może także tzw. „keto flu” – zmęczenie, rozdrażnienie, problemy z koncentracją. U niektórych stabilizuje się cukier we krwi, co jest korzystne, ale mogą też wystąpić:

• Zaparcia lub biegunki (drastyczne ograniczenie błonnika i duży udział tłuszczów),
• Problemy z nastrojem, wahania emocjonalne, utrudniony sen,
• Zaburzenia elektrolitowe prowadzące do skurczów mięśni, ogólnego znużenia czy bólów głowy.

Co mówią badania naukowe na temat diety carnivore?

Z mojego przeglądu wynika, że brakuje szeroko zakrojonych badań długoterminowych dotyczących stricte diety carnivore. Większość danych pochodzi z analiz diet niskowęglowodanowych bądź ketogenicznych, gdzie jednak wciąż spożywa się pewne ilości warzyw, owoców czy orzechów. Istnieją badania wskazujące na korzyści diety keto w cukrzycy typu 2, ale nie przekładają się one automatycznie na zalecenie diety carnivore.

Te szczątkowe informacje pokazują, że trzeba kontrolować lipidogram, sprawność nerek, wątroby i mikroelementy – co w kontekście diety opartej wyłącznie na produktach zwierzęcych może być dodatkowo utrudnione. Według mnie jest to sygnał, że nie powinno się do takiej diety podchodzić bez konsultacji z lekarzem czy dietetykiem.

Dla bieżących inspiracji oraz praktycznych porad dotyczących zdrowego stylu życia zachęcam do obserwowania mojego profilu na Instagramie oraz dołączenia do FitForce – grupy wsparcia na Facebooku.

Podsumowanie – czy warto stosować dietę carnivore?

Moim zdaniem, dieta carnivore – choć potrafi przynieść pewne krótkotrwałe korzyści, takie jak redukcja masy ciała czy stabilizacja glikemii – niesie ze sobą znaczące ryzyko dla zdrowia. Brak błonnika, witaminy C, polifenoli i innych cennych związków roślinnych może niekorzystnie wpłynąć na układ pokarmowy, sercowo-naczyniowy i ogólny stan organizmu.

Uważam, że w dłuższej perspektywie dieta oparta wyłącznie na mięsie może prowadzić do:

• Niedoborów witaminowo-mineralnych (witamina C, kwas foliowy, potas, magnez),
• Zaparć i problemów z mikroflorą jelitową (brak błonnika),
• Zwiększonego ryzyka chorób serca (duży udział tłuszczów nasyconych, brak antyoksydantów),
• Obciążenia nerek i wątroby (nadmiar białka i cholesterolu),
• Monotonii żywieniowej i pogorszenia samopoczucia psychicznego.

Dlatego przestrzegam przed stosowaniem diety carnivore bez wyraźnych wskazań i nadzoru specjalisty. Dużo lepszym rozwiązaniem jest dla większości osób zbilansowana dieta niskoprzetworzona, z uwzględnieniem zdrowych tłuszczów, węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym oraz różnorodnych warzyw i owoców.

Słowo Końcowe

Podsumowując: dieta carnivore stanowi skrajne, bardzo restrykcyjne rozwiązanie żywieniowe, które może doraźnie i w niewielu przypadkach przynieść pewne korzyści, lecz na dłuższą metę zagraża równowadze organizmu. Może wywołać szereg niebezpiecznych konsekwencji – od niedoborów witaminowo-mineralnych, przez problemy z trawieniem, aż po zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Z tego powodu większość ekspertów zgodnie odradza wprowadzanie diety carnivore bez wyjątkowo silnych i uzasadnionych wskazań medycznych oraz bez ścisłego nadzoru lekarza i dietetyka.

Bibliografia i źródła naukowe

1. Baker, S. (2019). The Carnivore Diet. Las Vegas: Zacharthus Press.
2. Davies, I. G., et al. (2009). Comparison of the effects of 12 weeks’ consumption of a low-glycemic index or a high-glycemic index diet on insulin resistance, blood lipid profiles, and body composition in overweight and obese women. The British Journal of Nutrition, 101(3), 478–485.
3. Hallberg, S. J., et al. (2018). Effectiveness and safety of a novel care model for the management of type 2 diabetes at 1 year: an open-label, non-randomized, controlled study. Diabetes Therapy, 9(2), 583–612.
4. Paoli, A., et al. (2014). Ketogenic Diet and Skeletal Muscle and Exercise Performance. Sports Medicine, 44(2), 175–194.
5. Siri-Tarino, P. W., et al. (2010). Meta-analysis of prospective cohort studies evaluating the association of saturated fat with cardiovascular disease. The American Journal of Clinical Nutrition, 91(3), 535–546.
6. Westman, E. C., et al. (2008). Low-carbohydrate nutrition and metabolism. The American Journal of Clinical Nutrition, 86(2), 276–284.
7. World Health Organization (WHO). (2020). Healthy diet. Dostępne na: https://www.who.int/
8. American Heart Association (AHA). (2022). Dietary Fats and Cardiovascular Disease. Dostępne na: https://www.heart.org/
9. Freedman, M. R., King, J., & Kennedy, E. (2001). Popular diets: a scientific review. Obesity Research, 9(S11), 1S–40S.
10. Johnston, B. C., et al. (2014). Comparison of weight loss among named diet programs in overweight and obese adults: a meta-analysis. JAMA, 312(9), 923–933.
11. Ludwig, D. S., et al. (2018). Reducing the risk for childhood obesity: The state of the science and future directions. Pediatrics, 142(2).
12. Volek, J. S., & Phinney, S. D. (2011). The Art and Science of Low Carbohydrate Living. Beyond Obesity LLC.
13. Cahill, G. F. (2006). Fuel Metabolism in Starvation. Annual Review of Nutrition, 26, 1–22.
14. Mukhija, D., & Gupta, R. (2016). A narrative review of low-carbohydrate diets in management of obesity and its complications. Journal of Translational Internal Medicine, 4(4), 163–167.
15. Bernstein, R. K. (2003). Dr. Bernstein’s Diabetes Solution. New York: Little, Brown and Company.

Uwaga: Ze względu na specyfikę diety carnivore oraz ograniczoną liczbę badań klinicznych dotyczących wyłącznie tak restrykcyjnej formy żywienia, większość publikacji odnosi się do diet niskowęglowodanowych lub ketogenicznych. W celu uzyskania spersonalizowanych zaleceń dotyczących diety carnivore i jej ewentualnego wpływu na zdrowie zawsze warto skonsultować się z lekarzem i doświadczonym dietetykiem klinicznym.